آمونیاک گاز بی‌رنگی است که بوی خاصی دارد و یکی از مواد شیمیایی اصلی و بنیادین در ساخت محصولاتی که روزانه استفاده می‌کنیم، است. این گاز به‌طور طبیعی در هوا، خاک، آب، گیاهان، حیوانات و انسان‌ها ایجاد می‌شو. هنگامی‌که بدن غذاهای دارای پروتئین را تجزیه می‌کند، این پروتئین‌ها به آمینو اسید و آمونیاک تبدیل می‌شوند، و سپس این آمونیاک تبدیل به اوره میشود. آمونیوم هیدروکساید که غالباً آن را به اسم آمونیاک خانگی می‌شناسند، ماده‌ای است که در بسیاری از محصولات پاک‌کنندۀ خانگی به کار رفته است.آمونیاک یکی از اجزای سازندۀ اصلی کودِ آمونیوم نیترات است که از خود نیتروژن آزاد می‌کند، نیتروژنی که یک مادۀ مغذی اصلی برای رشد گیاهان از جمله محصولات کشاورزی و چمن، به شمار می‌رود.
کاربرد و مزایای آمونیاک
استفاده از آمونیاک در کود
حدود 90 درصد آمونیاک در تولید کود به کار می‌رود تا تولید غذا برای میلیاردها انسان در سراسر دنیا. تولید محصولات کشاورزی باعث از بین رفتن مواد مغذی درون خاک میشود. برای حفظ محصولات کشاورزی سالم، کشاورزان برای حاصل‌خیز نگه داشتن خاک خود، به استفاده از کود روی می‌آورند. کود باعث افزایش مواد مغذی ضروری درون محصولات کشاورزی، مانند زینک، سلنیم و برم نیز میشود.
آمونیاک در محصولات پاک کنندۀ خانگی
می‌توان آمونیاک را به تنهایی یا با ترکیب با سایر مواد شیمیایی، برای پاک کردن سطوح مختلف در خانه به کار برد، سطوحی مانند لوله ها، سینک، کاسۀ توالت، سنگ کابینت و کاشی‌ها. آمونیاک همچنین برای از بین بردن لکه ها و چربی ها مانند لکۀ شربت و روغن آشپزی مؤثر است. از آنجایی‌که آمونیاک به سرعت تبخیر میشود، معمولاً از ان در محلول پاک کنندۀ شیشه استفاده میشود تا لکه‌های چربی را از بین ببرد.
کاربرد آمونیاک در صنعت و تولید
هنگامی‌که از آمونیاک به عنوان گاز یخچال یا در تجهیزات تهویه استفاده میشود، گرمای بسیار زیادی را از محیط اطراف خود جذب می‌کند.
آز آمونیاک می‌توان برای تصفیه منابع آبی استفاده کرد. این محلول یکی از اجزای اصلی در تولید محصولات بسیاری مانند پلاستیک، مواد منفجره، پارچه، آفتکش‌ها و رنگ مو است.
آمونیاک همچنین در تصفیه ضایعات و آب فاضلاب، سردخانه، لاستیک، خمیر کاغذ، کاغذ و همچنین در صنایع تولید نوشیدنی و مواد غذایی به عنوان مادۀ تثبیت کننده، خنثی کننده و منبع نیتروژن نیز کاربرد دارد. همچنین در تولید محصولات دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکات ایمنی
هنگام استفاده از مواد پاک کنندۀ حاوی آمونیاک، حتما نحوۀ استفاده از آن را مطالعه کنید. اطمینان حاصل کنید محیطی که در آن حضور دارید تهویۀ مناسبی داشته باشد (پنجره‌ها و درها را باز بگذارید)، لباس مناسب بپوشید و عینک ایمنی به چشم بزنید. قرار گرفتن در معرض این محلول ممکن است باعث خارش پوست، چشم ها و گلو شود. این محلول را اصلاً با وایتکس مخلوط نکنید زیرا باعث ایجاد گاز سمی کلرامین میشود. قرار گرفتن در معرض گاز کلرامین می‌تواند باعث سرفه، تنگی نفس، درد قفسه سینه، حالت تهوع، التهاب گلو، چشم‌ها، بینی، ذات‌الریه و جمع شدن مایع در ریه‌ها شود.
فرو بردن محلول پاک کنندۀ حاوی آمونیاک باعث سوختن دهان، گلو، معده و دل درد شدید خواهد شد. اگر ناگهان و سهواً این محلول وارد دهانتان شد، برچسب راهنمای محصول را بخوانید و طبق راهنمای پیشنهادی آن عمل کنید یا با مرکز کنترل مسمومیت تماس بگیرید. ضمناً حواستان باشد که برچسب محلول را در دست داشته باشید.
با انجام آزمایشات پزشکی می‌توان وجود آمونیاک در خون یا اوره را تشخیص داد. اما از آنجایی‌که آمونیاک م به‌طور طبیعی در محیط وجود دارد، مردم معمولاً در معرض غلظت پایین آمونیاک در هوا، خاک و آب هستند، بنابراین نتایج این آزمایشات شاخص زیستی موثری برای مسمومیت به حساب نمی‌آیند.
آژانس ثبت مواد سمی و بیماری‌های آمریکا می‌گوید «طبق تحقیقاتی که انجام شده، افرادی که در معرض غلظت معمول و طبیعی آمونیاک در هوا قرار گرفته‌اند، به هیچ بیماری خاصی مبتلا نشده‌اند.»
پاسخ به سؤالات
آمونیاک در کجا استفاده میشود؟
حدود 90 درصد آمونیاک در تولید کود به کار می‌رود تا تولید محصولات غذایی برای میلیاردها نفر در سرتاسر جهان پایدار بماند. آمونیاک کاربردهای مهم دیگری نیز دارد؛ برای مثال در محلول‌های پاک‌کننده خانگی و تولید سایر محصولات به کار می‌رود.
آمونیاک چیست؟
آمونیاک که با نماد شیمیایی NH3 نیز شناخته میشود، گاز بی‌رنگی است که بوی خاصی دارد. این گاز از ترکیب اتم‌های نیتروژن و هیدروژن به وجود می‌آید. این گاز به‌طور طبیعی در بدن انسان و طبیعت ـــ آب، خاک، هوا و حتی مولکول‌های بسیار ریز باکتری یافت میشود. آمونیاک و آمونیوم از عناصر حیاتی فرآیندهای مربوط به سوخت‌و‌ساز بدن به شمار می‌رود.
چه اتفاقی برای آمونیاک موجود در محیط رخ می‌دهد؟
آمونیاک به‌طور طبیعی در خاک، هوا و آب یافت میشود. آمونیاک همچنین به‌عنوان بخشی از چرخۀ نیتروژن نیز تجدید میشود. در نتیجۀ این فرایند، آمونیاک مدت زیادی در محیط نمی‌ماند و تجمع زیستی نمی‌کند.
آمونیاک چه بویی می‌دهد؟
آمونیاک بوی بسیار متمایز و تندی دارد، بویی شبیه به عرق بدن یا ادرار گربه. پنیرهای نمکین تند مانند پنیر بِری نیز بویی شبیه آمونیاک دارند. حتی میزان کمی آمونیاک در پنیر وجود دارد که زیست‌فرآوردۀ طبیعی فرایند به عمل آمدن پنیر است.
از چه طریقی ممکن است آمونیاک باعث مسمومیت شود؟
آمونیاک به‌طور طبیعی در محیط یافت میشود. بنابراین هر کس کم‌و‌بیش در معرض سطوح پایین آن قرار می‌گیرد. افرادی که از مواد پاک کننده حاوی آمونیاک استفاده می‌کنند یا در نزدیکی زمین‌های کشاورزی که کود در آنها به کار رفته است زندگی می‌کنند، ممکن است در معرض آمونیاک با غلظت بالا قرار گیرند. همچنین اگر فردی به مدت طولانی در محیطی سربسته کنار حیوانات زیادی باشد، ممکن است در معرض آمونیاک با غلظت بالا قرار بگیرد.
مواجهه با گاز آمونیاک چه تاثیر بر سلامتی انسان دارد؟
تا کنون هیچ گزارشی ثبت نشده است که گاز آمونیاک طبیعی در هوا باعث ایجاد بیماری در افراد شده است. مواجهه با آمونیاک بسیار غلیط ممکن است باعث التهاب پوست، چشم، گلو ریه و سرفه و سوزش شود.
