شیر قطع و وصل که به انها ON-OFF خوانده می شود. این دسته از شیر ها برای قطع و وصل در خطوط انتقال سیالات استفاده می شوند و علاوه بر عملکرد قطع و وصل به طور غیر مستقیم عواملی از قبیل فشار،دما،حجم جرین عبوری را نیز کنترل می کنند.(شیر قطع و وصل آب)
به طور کلی شیر های قطع و وصل به دو دسته اصلی زیر طبقه بندی می شوند:
- شیر های ON – OFF ولو
- شیر های شات آف ولو
شیر های دسته اول که شیر های قطع و وصل نام دارند و جهت قطع و وصل جریان با عملکرد و نیز سرعت عمل عادیمور استفاده قرار می گیرند اما شیر های دسته دوم شات آف ولو نام دارند برای قطع و وصل فوری با سرعت زیاد و نیز عملکرد بدون نشت ساخته شده اند. معمولا این نوع ولو ها در مسیر و خطوطی قرار می گیرند. که در زمان اضطراری می توان ان ها را سریع باز یا سریع بسته نمود و زمانی که عمل می کنند که موقع بروز سانحه بتوان سریع عمل قطع یا وصل جریان را انجام داد.
انواع شیر های قطع و وصل
- شیر توپی
- شیر دروازه ای یا کشویی
- شیر دیسکی یا پیستونی گلوب ولو
- شیر سماوری یا پلاگ ولو
- شیر دیافراگمی
- شیر سوزنی
- شیر پرو.انه ای
شیر توپی یا بال ولو
این نوع شیر همانگونه که از نام ان پیداست دارای یک پوسته یا بدنه اصلی شیر است که قطعه توپ مانند داخل ان قرار دارد جسم کروی یا توپ مانند دارای مجرایی است و توسط یک شفت متصل به ان اهرام تحریک شیر وصل است و با چرخش اهرام قطعه کروی چرخیده و مجرای داخل توپ یا کره هم مسیر با ورودی شیر قرار گرفته و شیر باز می گردد یا با چرخش قطعه کرئوی مجرا بسته می گردد.
شیر توپی شیر فراوان ترین شیر در صنعت است و از مزایای ان ارزانی این نوع شیر و سریع عمل بودن ان است که با حرکت 90 درجه اهرام چرخش عمل باز یا بسته شدن شیر صورت می پذیرد.
بین قطع ابندی کننده یا قطع کروی که با چرخش خود مسیر را داخل شیر بتز یا بسته می کند و پوسته در برگیرمده ان وسایل ابندی کننده از نوع تفلونی قرار دارد که کاملا عمل ابندی را انجام می دهد.
شیر سماوری یا پلاگ ولو
این نوع شیر همان گونه که از نام ان پیدا است مانند شیر سماوری یک پوسته یا بدنه اصلی شیر و یک قطعه سیلندری شکل یا مخلوطی شکل است که مجرایی داخل ان تعبیه گردیده و باحرکت اهرامی شیر قطعه مذکور حرکت نموده و باعث باز شدن و یا بسته شدن شیر می گردد.
شیر دروازه ای یا گیت ولو
فراوان ترین شیر در صنعت نفت و گاز و بعبارتی پروسس این شیر است مادامی که این نوع شیر عمل می کند قطر داخلی شیر یا به عبارتی مجرای داخلی شیر با لوله متصل ورودی تقریبا یک اندازه است.به دلیل حرکت خطی قطعه ابندی کننده که عمود بر جریان عبوری از شیر عمل می نماید و به صورت یک دروازه جلوی جریان قرار گرفته و مسیر عبور را مسدود می سازد شیر دروازه ای نام گرفته است.
از این نوع شیر فقط جهت on-off جریان می توان حداکثر بهره را گرفت زمانی که کاملا باز است افت فشار کمی را ایجاد می نماید ولی جهت تنظیم حجم جریان یا دبی کارایی خوبی ندارد زیرا زمانی که ولو نیمه باز است باعث اغتشاش جریان عبوری و افت فشار می گردد که این مسئله سبب صدمه داخلی به شیر و بویژه نشیمنگاه و ابندی کننده می گردد و نهایتا منجر به نشت داخلی شیر می شود.
اندازه این ولو نسبتا زیاد است لذا جای بیشتری را نسبت به ولو های قطع و وصل اشغال می نماید.
شیر پروانه ای
شیر پروانه ای یک نوع شیر با عمل چرخشی است. این نوع شیر علاوه بر عمل قطع و وصل جریان ،تنظیم مقدار حجم جریان ( دبی ) را نیز انجام می دهد.
دیسک مدور که به عنوان قطعه باز و بسته کننده مسیر استفاده می شود به یک شفت متصل است که با چرخش اهرام تحریک و با حرکت 90 درجه اهرام شیر باز یا بسته می گردد.
شیر دیافراگمی
در شیر دیافراگمی قطعه مسدود کننده مسیر از مواد دارای قابلیت ارتجاعی و مستجکم ساخته شده است که معمولا مواد لاستیکی تقویت شده یا به عباراتی لای هایی لاستیک که داخل ان لایه ها از توری فلزی یا پارچه وجود دارد که در اصطلاح در فارسی لاستیک منجید دار گفته می شود.
در بعضی موارئ تماما از لاستیک های مستحکم و مقاوم ساخته شده و لایه های پارچه ای یا توری فلزی ندارد.
دیافراگم بین بدنه اصلی شیر و در پوش ان قرار دارد بر اثر چرخش فلکه شیر ،ساقه شیر حرکت نموده و دیافراگم را به سمت بسته شدن یا باز شدن رانده یا می کشد. این نوع شیر نیازی به قطعه ابندی کننده ندارد زیرا قطع دیافراگمی خود علاوه بر عمل قطع و وصل مسیر عما ابندی را انجام می دهد.
